10 Ekim 2025

Somatik Deneyimlemenin Otizmde Uygulanışı

4. Somatik Deneyimlemenin Otizmde Uygulanışı

Somatik Deneyimleme (SD), özellikle otizm spektrum bozukluğu (OSB) olan bireylerde duyusal düzenleme ve stres yönetimi için etkili bir yöntem olarak öne çıkmaktadır. Bu bölümde SD'nin OSB bireylerine nasıl uygulanabileceği, kullanılan teknikler ve klinik örnekler üzerinden detaylandırılacaktır.

4.1. Klinik Uygulama İlkeleri

- Kişiselleştirilmiş Yaklaşım: Somatik deneyimleme, her bireyin benzersiz duyusal ve duygusal ihtiyaçlarına göre uyarlanır. Otizmli bireylerin farklı stres tetikleyicileri ve duyusal hassasiyet seviyeleri olduğu için terapide bireyselleştirme önemlidir.
- Duyusal Uyaranların Azaltılması: Terapi odasında düşük uyarıcı bir ortam sağlanır. Gürültü, parlak ışık gibi çevresel faktörler minimize edilerek bireyin rahatlaması desteklenir.
- Beden Farkındalığı Oluşturma: Terapide bireyin kendi beden sinyallerini tanıması, stres ve rahatlama döngülerini fark etmesi amaçlanır.

4.2. Kullanılan Teknikler

1. Bedensel Tarama (Body Scanning):
- Bireyin oturarak veya uzanarak bedenindeki farklı bölgeleri hissetmesi sağlanır. Örneğin, 'Ayaklarınız yere nasıl dokunuyor?' gibi yönlendirmelerle bireyin bedeniyle bağlantı kurması hedeflenir.
- Faydaları: Duyusal farkındalığı artırır, bireyin kendi bedenine odaklanmasını sağlar.
- Klinik Örnek: Bir çocuk terapisti, otizmli bir bireye basitçe 'Ellerine odaklan, hangi hisleri fark ediyorsun?' sorusuyla bedensel farkındalık kazandırabilir.

2. Ritim ve Hareket Terapisi:
- Hafif ritmik hareketler veya sallanma gibi teknikler uygulanır. Otizmli bireylerde tekrarlayan hareketler genellikle rahatlatıcı etkiler gösterebilir.
- Fizyolojik Temel: Ritmik hareketler vagus sinirini aktive ederek parasempatik sistemin devreye girmesini sağlar (Porges, 2011).
- Klinik Örnek: Bir çocuk, hafif bir salıncak üzerinde yavaşça sallanırken bedenine odaklanmaya teşvik edilir.

3. Hafif Dokunuşlarla Farkındalık:
- Terapist, bireyin izin verdiği ölçüde hafif dokunuşlarla bedenin bazı bölgelerine yönlendirme yapabilir. Örneğin, bireyin kendi elleriyle kollarını sarması teşvik edilir.
- Faydaları: Dokunma yoluyla birey kendini sakinleştirebilir, duyusal düzenleme sağlanır.
- Örnek Uygulama: 'Ellerini göğsüne koy ve nefesini hisset,' gibi yönlendirmelerle bireyin sakinleşmesi desteklenir.

4. Nefes Farkındalığı ve Regülasyonu:
- Otizmli bireylerde genellikle hızlı ve yüzeysel nefes alma gözlemlenir. SD, derin ve düzenli nefes almayı öğreterek stres tepkisini azaltabilir.
- Uygulama Örneği: 'Nefesini burnundan al ve ağzından yavaşça bırak' şeklinde basit nefes çalışmaları yapılır.
- Bilimsel Temel: Derin nefes almanın kortizol seviyelerini düşürdüğü ve vagal tonusu artırdığı kanıtlanmıştır (Brown et al., 2015).

4.3. Somatik Deneyimleme Sürecinde Duyusal Düzenleme

- Duyusal Güvenlik Alanı Yaratma:
  Terapist, bireyin kendini en güvende hissettiği alanı belirler ve bu alanın terapi sırasında desteklenmesine özen gösterir.
- Mikro Hareketlerle Rahatlama:
  Somatik deneyimleme, küçük ve fark edilmesi zor hareketlerle başlar. Örneğin, bireyin parmaklarını hafifçe oynatması veya omuzlarını kaldırıp indirmesi gibi.
- Fizyolojik Temel:
  Bu mikro hareketler, otonom sinir sistemindeki enerji birikimini serbest bırakabilir (Levine, 1997).

4.4. Klinik Bir Vaka Örneği

- Hasta Profili: 9 yaşında, yüksek işlevli otizm tanısı konmuş bir çocuk.
- Durum: Çocuk, ani seslere karşı duyusal aşırı yüklenme yaşıyor ve genelde tekrarlayan hareketlerle kendini regüle etmeye çalışıyor.
- Somatik Deneyimleme Müdahalesi:
  Terapist, çocuğa basit nefes egzersizleri yaptırarak başladı.
  Ardından çocuk, sallanma hareketi eşliğinde bedensel farkındalığı artıracak dokunuşlar yaptı.
- Sonuçlar: Çocuk, seanslar boyunca daha az stresli tepkiler vermeye başladı ve duyusal hassasiyeti azaldı.

4.5. Duyusal Düzenleme ve Vagus Siniri Aktivasyonu

- Vagus Siniri ve Otizm: Vagus sinirinin parasempatik aktivitesini artırmanın, otizmli bireylerde stres ve kaygıyı azalttığı bilinmektedir.
- Somatik Teknikler: Derin diyafram nefesi, nazik boyun hareketleri ve ritmik dokunuşlarla vagus siniri uyarılır.
- Bilimsel Kanıt: SD tekniklerinin vagus siniri tonusunu artırarak bireylerde duyusal stres yanıtını azalttığı gösterilmiştir (Porges, 2011).